NASA và IBM ra mắt Surya – Mô hình AI dự đoán bão mặt trời và cực quang

NASA và IBM giới thiệu Surya – AI dự đoán bão mặt trời

NASA và IBM vừa ra mắt một mô hình trí tuệ nhân tạo mang tên Surya, có thể giúp dự báo các đợt bão mặt trời nhanh chóng và chính xác hơn so với phương pháp hiện nay. Công nghệ này hứa hẹn sẽ hỗ trợ NASA và Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Hoa Kỳ (NOAA) trong việc đưa ra cảnh báo sớm về các cơn bão địa từ, qua đó dự đoán hiện tượng cực quang trước khi chúng xảy ra.

Surya, tên gọi xuất phát từ tiếng Phạn có nghĩa là “Mặt trời”, là mô hình AI gồm 366 triệu tham số, được phát triển dưới dạng mã nguồn mở và đã được đăng tải trên GitHub. Theo mô tả, Surya sử dụng công nghệ transformer không gian – thời gian để đạt hiệu suất hàng đầu trong các nhiệm vụ như dự báo bão mặt trời, phân tích vùng hoạt động, dự đoán gió mặt trời và mô phỏng quang phổ EUV.

Cách hoạt động của Surya

Mô hình được huấn luyện dựa trên dữ liệu từ Đài quan sát Động lực học Mặt trời (SDO) của NASA – vệ tinh đã theo dõi hoạt động của mặt trời từ năm 2010 – cùng với dữ liệu từ tám trung tâm nghiên cứu khác. Surya được kỳ vọng sẽ nhận diện chính xác quá trình tiến hóa của ngôi sao gần Trái đất nhất, từ đó đưa ra dự báo sớm và hữu ích.

“Chúng tôi muốn mang đến cho Trái đất khoảng thời gian cảnh báo dài nhất có thể” – tiến sĩ Andrés Muñoz-Jaramillo, nhà vật lý mặt trời tại Viện Nghiên cứu Tây Nam và cũng là trưởng nhóm nghiên cứu Surya, chia sẻ. Ông hy vọng Surya có thể học được những quy luật then chốt trong quá trình tiến hóa của mặt trời để từ đó cung cấp thông tin có giá trị thực tiễn.

Bước tiến mới trong nghiên cứu không gian

Trước đây, các nhà khoa học chủ yếu dựa vào tín hiệu ánh sáng từ vành nhật hoa của mặt trời để dự đoán phần nào các đợt bão mặt trời. NOAA cũng có phương pháp riêng để dự báo nhưng vẫn tồn tại hạn chế nhất định. Với sự tham gia của Surya, độ chính xác và tốc độ của các dự báo được kỳ vọng sẽ cải thiện rõ rệt.

Ông Juan Bernabé-Moreno, Giám đốc hợp tác khoa học giữa IBM và NASA, cho biết: “Chúng tôi đã đồng hành cùng NASA từ năm 2023 để thúc đẩy giới hạn công nghệ, tạo ra những mô hình AI nền tảng nhằm hiểu rõ hơn về Trái đất. Với Surya, chúng tôi đã xây dựng mô hình AI đầu tiên có khả năng nhìn thẳng vào mặt trời và dự đoán ‘tâm trạng’ của nó.”

Việc đưa Surya vào ứng dụng không chỉ mở ra triển vọng cải thiện dự báo thời tiết không gian mà còn giúp con người hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động của mặt trời, qua đó nâng cao khả năng bảo vệ hạ tầng công nghệ và hệ thống điện toàn cầu trước những ảnh hưởng từ các cơn bão địa từ.