Robotaxi và quy định pháp lý: Những thách thức khi đưa xe tự lái vào dịch vụ công cộng

Sự xuất hiện của Robotaxi – dịch vụ taxi tự lái do các hãng công nghệ như Tesla, Waymo hay Cruise phát triển – đang mở ra một kỷ nguyên mới cho giao thông đô thị. Tuy nhiên, để những chiếc xe không người lái có thể chính thức tham gia vào dịch vụ công cộng, thách thức lớn nhất không nằm ở công nghệ mà là khung pháp lý.

Quy định pháp lý — rào cản đầu tiên của Robotaxi

Xe tự lái đặt ra hàng loạt câu hỏi pháp lý:

• Trách nhiệm pháp lý khi tai nạn xảy ra: lỗi thuộc về nhà sản xuất, công ty vận hành hay người dùng dịch vụ?

• Giấy phép vận hành: các bang, quốc gia có sẵn sàng cấp phép cho xe không người lái chở khách?

• Tiêu chuẩn an toàn: thế nào là “đủ an toàn” để đưa vào khai thác đại trà?

Không giống taxi truyền thống, Robotaxi buộc cơ quan quản lý phải xây dựng khung luật hoàn toàn mới thay vì dựa vào các quy định cũ.

Bài học từ Mỹ và châu Âu

• Mỹ: California cho phép Waymo và Cruise triển khai robotaxi ở San Francisco nhưng kèm theo nhiều giới hạn (giờ hoạt động, phạm vi tuyến đường, giám sát an toàn).

• Châu Âu: Đức là một trong số ít quốc gia sớm ban hành luật cho phép thử nghiệm xe tự lái cấp độ 4, nhưng việc thương mại hóa vẫn còn bị kiểm soát chặt chẽ.

Điều này cho thấy: để được hoạt động, robotaxi không chỉ cần công nghệ tiên tiến mà còn phải “chạy đua” với tiến độ ban hành luật.

Thách thức ở Việt Nam và các nước đang phát triển

Tại Việt Nam, dịch vụ taxi hiện vẫn chịu sự quản lý nghiêm ngặt theo Luật Giao thông đường bộ và các nghị định về kinh doanh vận tải. Việc đưa xe tự lái vào thực tiễn sẽ gặp:

• Khoảng trống pháp lý: chưa có luật cụ thể cho xe không người lái.

• Hạ tầng giao thông: đường sá phức tạp, giao thông hỗn hợp có thể gây khó cho AI.

• Niềm tin người dùng: tâm lý e ngại khi bước lên một chiếc xe không có tài xế.

Liệu pháp lý có kịp đà phát triển công nghệ?

Công nghệ xe tự lái đang tiến triển nhanh chóng, trong khi quy định pháp lý luôn chậm hơn. Đây là điểm nghẽn lớn nhất để Robotaxi có thể trở thành dịch vụ công cộng phổ biến. Giải pháp có thể là:

1. Thử nghiệm trong khu vực giới hạn trước khi mở rộng toàn thành phố.

2. Cơ chế pháp lý linh hoạt, cho phép điều chỉnh theo dữ liệu thực tế từ quá trình vận hành.

3. Hợp tác công – tư, giữa các hãng xe công nghệ và cơ quan nhà nước.

Kết luận

Robotaxi không chỉ là một bước tiến công nghệ mà còn là thách thức pháp lý toàn cầu. Việc giải quyết các vấn đề về giấy phép, trách nhiệm và an toàn sẽ quyết định liệu xe tự lái có thể trở thành một phần của hệ thống giao thông công cộng hay không. Với sự phối hợp giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng, viễn cảnh được gọi một chuyến taxi tự lái có thể sẽ không còn xa.