Bài “Rhythm Nation” của Janet Jackson từng khiến laptop bị crash – Microsoft đã thêm bộ lọc âm thanh để ngăn tác hại

Vào những năm đầu thập niên 2000, có một hiện tượng lạ xảy ra: khi phát bài “Rhythm Nation” của Janet Jackson qua loa laptop, máy tính xách tay một số mẫu có ổ cứng xoay (5400 RPM) bị crash, thậm chí máy bên cạnh cũng có thể bị ảnh hưởng dù không đang phát bài.

Điều này dẫn đến một cuộc điều tra từ phía nhà sản xuất laptop và Microsoft. Kết quả cho thấy trong bài hát có một tần số âm (resonant frequency) trùng với tần số cộng hưởng tự nhiên của các thành phần chuyển động (cơ học) trong ổ cứng, như ổ đĩa quay với các đĩa (platters) và đầu đọc từ (actuator). Khi loa phát ra tần số đó, rung động gây lỗi đọc – nếu tần số gây lỗi đủ mạnh, lỗi nhiều tầng sẽ dẫn tới hệ điều hành bị crash.

Để khắc phục, nhà sản xuất đã thêm một bộ lọc âm thanh đặc biệt (notch filter) vào đường xử lý âm thanh (audio pipeline) trong Windows XP. Bộ lọc này được xem là một phần của Audio Processing Objects (APO) – những module lọc âm trong môi trường âm thanh của Windows – nhằm loại bỏ đúng tần số gây rối khi phát bài “Rhythm Nation”.

Trong quá trình phát triển sau đó, Microsoft ra một chính sách yêu cầu rằng người dùng phải có khả năng tắt tất cả các APO nếu muốn. Tuy nhiên nhà sản xuất trên đã xin được ngoại lệ cho bộ lọc chống crash trên, vì nếu người dùng tắt riêng bộ lọc đó, máy có nguy cơ bị hỏng ổ cứng do bài hát. Vì vậy, ngay cả khi người dùng tắt hết các hiệu ứng âm thanh (“audio enhancements”) trong cài đặt âm thanh của Windows, bộ lọc đặc biệt này vẫn chạy để bảo vệ máy.

Bộ lọc này được giữ ít nhất cho tới Windows 7. Về sau, khi ổ cứng dạng cơ (HDD) được thay thế rộng rãi bởi ổ thể rắn (SSD) cho hầu hết các máy tính, sự lo ngại về vấn đề này giảm hẳn. Việc SSD không có các bộ phận chuyển động cơ học khiến nó không bị ảnh hưởng bởi rung động cơ học (vibrations) từ âm thanh như HDD kiểu cũ.

Hiện nay, gần như không có dấu hiệu bài “Rhythm Nation” gây ra lỗi crash trên laptop hiện đại, nhưng trường hợp này vẫn được xem như một ví dụ thú vị về cách âm thanh và phần cứng có thể tương tác theo cách bất ngờ, và tại sao các biện pháp bảo vệ phần mềm (software mitigation) đôi khi cần thiết hơn bạn nghĩ.