Albania bổ nhiệm bộ trưởng trí tuệ nhân tạo đầu tiên trên thế giới để chống tham nhũng

Albania bổ nhiệm bộ trưởng trí tuệ nhân tạo đầu tiên trên thế giới để chống tham nhũng

Thủ tướng Edi Rama của Albania vừa công bố một quyết định mang tính biểu tượng khi bổ nhiệm Diella – một nhân vật được tạo ra hoàn toàn bằng trí tuệ nhân tạo – làm bộ trưởng mới trong chính phủ. Đây là lần đầu tiên trên thế giới, một “thành viên nội các” không phải con người được giới thiệu trước công chúng.

Diella không phải là bộ trưởng phụ trách lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, mà chính cô là sản phẩm của công nghệ này. Cái tên Diella, có nghĩa là “mặt trời” trong tiếng Albania, được giới thiệu trong buổi công bố nội các mới, diễn ra bốn tháng sau khi ông Rama giành chiến thắng trong cuộc bầu cử nhiệm kỳ thứ tư hồi tháng Năm.

Tuy nhiên, việc bổ nhiệm này mang tính tượng trưng vì hiến pháp Albania quy định các bộ trưởng phải là công dân đủ 18 tuổi và có đầy đủ năng lực hành vi. Dù vậy, ông Rama khẳng định mục đích là thể hiện tầm nhìn mới về việc ứng dụng công nghệ để quản trị minh bạch.

Theo Thủ tướng, Diella sẽ đảm nhận vai trò bộ trưởng phụ trách mua sắm công, với sứ mệnh giúp Albania trở thành “quốc gia có 100% các gói thầu công không có tham nhũng”. Ông cho biết chính phủ đang hợp tác với một nhóm chuyên gia trong và ngoài nước để phát triển mô hình trí tuệ nhân tạo đầu tiên phục vụ quản lý đấu thầu công khai.

“Chúng tôi muốn loại bỏ mọi khả năng can thiệp trong quá trình đấu thầu, đồng thời giúp quy trình này nhanh hơn, hiệu quả hơn và minh bạch tuyệt đối,” ông Rama nhấn mạnh.

Thực tế, Diella đã hoạt động tại Albania trước khi được “bổ nhiệm”. Cô từng là trợ lý ảo hỗ trợ người dân nộp hồ sơ và xin cấp giấy tờ qua nền tảng điện tử e-Albania. Theo Thủ tướng, hệ thống này đã giúp xử lý hơn một triệu hồ sơ trực tuyến và chứng minh tính hữu ích của AI trong cải cách hành chính.

Tuy nhiên, phản ứng của công chúng về “nữ bộ trưởng ảo” vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều. Đảng Dân chủ đối lập gọi đây là hành động “lố bịch” và “vi hiến”. Trong khi đó, giới doanh nghiệp và chuyên gia lại tỏ ra thận trọng lạc quan.

Bà Aneida Bajraktari Bicja, nhà sáng lập công ty tài chính Balkans Capital, nhận xét rằng Thủ tướng Edi Rama thường kết hợp cải cách với yếu tố trình diễn, song nếu dự án này được phát triển thành hệ thống thực tế nhằm tăng tính minh bạch trong đấu thầu thì sẽ là bước tiến đáng kể.

Tiến sĩ Andi Hoxhaj, chuyên gia về chống tham nhũng và pháp quyền tại Đại học King’s College London, cho rằng việc sử dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý đấu thầu có thể giúp phát hiện nhanh các vi phạm. Ông nhận định: “Nếu được lập trình đúng, AI có thể đánh giá chính xác liệu một công ty có đáp ứng đủ điều kiện và tiêu chí dự thầu hay không.”

Theo ông Hoxhaj, Albania đang có động lực mạnh mẽ để cải thiện minh bạch nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn của Liên minh châu Âu. Quốc gia này đang tiến hành đàm phán gia nhập EU và được khuyến khích hoàn tất tiến trình trước năm 2027, trong đó việc chống tham nhũng là điều kiện tiên quyết.

Dù thừa nhận yếu tố trình diễn, Thủ tướng Rama cho rằng Diella sẽ tạo áp lực tích cực cho các bộ trưởng khác, buộc họ phải đổi mới tư duy và cách làm việc. “Đó là lợi ích lớn nhất mà tôi mong đợi từ vị bộ trưởng này,” ông nói.

Với sự xuất hiện của Diella, Albania đã gửi đi một thông điệp táo bạo về tương lai của quản trị công: nơi trí tuệ nhân tạo không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà có thể trở thành một phần trong bộ máy quyền lực nhằm hướng đến sự minh bạch và hiệu quả tuyệt đối.